ПАДЗЯЛІЦЦА:

Фотаздымак беларускага фатографа Яўгена Атцецкага, аднаго з удзельнікаў выставы. Фота мае ілюстратыўны характар.

Мы таксама задалі галерэі асобнае пытанне з нагоды ганарараў для фатографаў і ці бачаць яны са свайго боку развязак дадзенай сітуацыі. На гэта Інга адказала, што галерэя выплачвае ганарары мастакам толькі ў выпадку, калі ён ці яна прыязджае на выставу і праводзіць там імпрэзы:

— З самага пачатку мы дамовіліся пра куратарскія ганарары для беларускага боку і для мастачкі, якая прыязджае праводзіць экскурсію. Як я ўжо казала, усе прадметы экспазіцыі (акрамя керамікі) мы павінны былі вырабляць у Латвіі, бо фотаздымкі не дасылаліся. Я не магу аплаціць гэтыя надзіва запатрабаваныя выдаткі з маіх прыватных ганарараў, таму што я працавала ў мінулым годзе з вельмі нізкім даходам, і я адначасова з'яўляюся куратарам усіх выстаў і адміністратарам/даследчыкам <...>. Можа SUPOLKA (гаворка пра прадстаўнікоў дыяспары ў Латвіі, арганізатараў выставы з беларускага боку, прім.рэд.) бачыць магчымасць сабраць бюджэт на фота?

Пасля каментара ад Art Station Dubulti, мы звярнуліся і да арганізатара з беларускага боку — Дзяніса Давыдава. Ён таксама як і Інга Штэмайне спаслаўся на перавыдатак сродкаў пасля друку і дэталёва распісаў, як гэты перавыдатак паўстаў:

— Уся экспазіцыя стваралася ў працэсе — была ідэя, разуменне пра што расказаць і на чым акцэнтаваць. Таму з ідэі проста фатаграфій развешаных на сценах перайшлі да маштабных пано, друку на гафраваным кардоне, манументальнай галерэі пратэставых сцягоў на вокнах фасада. Адчувалі актуальнасць тэмы —  дадаваліся новыя панэлі. Купляўся дадатковы антураж. Аўтары і перакладчыкі суправаджальных тэкстаў раздзелаў экспазіцыі, разумеючы важнасць праекта, працавалі як валанцёры. Без ганарару выстаўляліся і арыгіналы пратэстных прац беларускай мастачкі. Пры першапачатковай камунікацыі з фатографамі ўзнагарода не была абавязковай умовай выкарыстання матэрыялу, а "па магчымасці", што зафіксавана ў асабістым ліставанні. Але ў гэты цяжкі час хацелася падтрымаць беларускіх фатографаў. Праект атрымаўся маштабны, меў высокія ацэнкі прадстаўнікоў латвійскай прэсы і заканадаўчай улады. Выстава доўжылася 2 месяцы і была цалкам дармовай для наведання, як і ўсе праводжаныя падтрымныя імпрэзы.

Далей Давыдаў таксама расказаў нам, што ўсе працы трэба было надрукаваць у Латвіі і першапачаткова меркаваны бюджэт быў перавышаны. Як ён кажа, “у дадзенай сітуацыі, на жаль, падтрымаць фатографаў ужо не ўяўлялася магчымым”.

— Ужо маёй асабістай ініцыятывай, па папярэднім узгадненні з фатографамі, з гатовымі матэрыяламі быў распрацаваны план турнэ па гарадах Латвіі і Балтыі і пададзены заявы на новае фінансаванне праекта з зафіксаванай сумай ганарару кожнаму фатографу, які ўдзельнічае ў выставе, — расказаў арганізатар. — Бо тэма экспазіцыі дагэтуль застаецца актуальнай і запатрабаванай, асабліва ў балтыйскіх рэгіёнах, дзе моцны ўплыў расійскай прапаганды. Я маю поўнае паразуменне сітуацыі, якая адбылася, з галоўным фатографам экспазіцыі — Яўгенам Ярчаком — і аб спосабе яе вырашэння. Яўген Атцецкі да 11 сакавіка быў таксама згодзен на гэтыя ж умовы.

Пасля фразы пра тое, што заявы на фінансаванне былі пададзены, мы паспрабавалі ўдакладніць пра тэрміны вырашэння канфлікту з ганарарамі. У рэдакцыі выказалі здагадку, што раз заявы пададзены, то павінны існаваць прыкладныя тэрміны іх разгляду, а значыць пытанне з фінансаваннем можа мець нейкія часовыя рамкі. На ўдакладняльнае пытанне мы атрымалі наступные:

— Я адказаў у рамках сваёй кампетэнцыі, бо не з'яўляўся менеджарам праекта. У час правядзення выставы мы неаднаразова адсылалі прэс-рэлізы з інфармацыяй пра выставу па ўсіх беларускіх медыя, але практычна ўсе выданні праігнаравалі. Таму дзякуем за такую пільную цікавасць праз год. Але хочацца адзначыць, што пры належным асвятленні і далейшае пасоўванне развязвалася б значна хутчэй. Цяпер ужо мною асабіста праект падаецца на конкурснае фінансаванне як новы — захавана канцэпцыя, але адаптавана пад сучасныя рэаліі. Пры атрыманні фінансавання — складаю дамовы.

Хочам асобна заўважыць, што Chrysalis Mag не атрымоўваў прэс-рэлізаў пра выставу ў Юрмале. З намі таксама не спрабавалі звязацца праз нашы сацсеткі або асабістыя кантакты падчас правядзення выставы.

Фотаздымак беларускага фатографа Яўгена Атцецкага, аднаго з удзельнікаў выставы. Фота мае ілюстратыўны характар.

Як мастаку сябе засцерагчы ў падобнай сітуацыі? Меркаванне юрысткі

Гісторыю з ганарарамі мы папрасілі пракаментаваць юрыстку Марыю Колесаву-Гудзіліну. Як яна кажа, нават нягледзячы на адсутнасць дамовы паміж фатографамі і арганізатарамі выставы ў сітуацыі можа быць развязак.

— Выстава здарылася, працы правіселі ў галерэі і гэтаму ёсці фота- і відэа-пацверджанні. Па праўдзе кажучы, мне незразумела, як арганізатар можа сысці ад гэтай гісторыі. Разлік у ёй, мабыць, на вельмі маленькі ганарар для аўтараў. У большасці сваёй людзі не сталі б ім займацца і марнаваць дадатковы час. Калі палічыць у гадзінах, то фатограф ужо выдаткаваў іх больш, чым трэба. Гэтым і карыстаюцца такія малабюджэтныя праекты. Тым не менш, фатографы могуць тут выбраць розныя трэкі вырашэння канфлікту: напісаць прэтэнзію, дачакацца, што на яе адкажуць, і потым ісці ў суд ці ў паліцыю.

Прэтэнзія

— Спачатку трэба напісаць афіцыйную прэтэнзію арганізатарам. Пад гэтым я маю на ўвазе ліст на электронную пошту з подпісам ці надрукаваны ліст на фізічны адрас, а не паведамленне ў Facebook. Facebook гэта, вядома, выдатна. Для некага спрацоўвае і напісаць пост, але, на жаль, у дыяспаральных беларускіх арганізацый, якія яшчэ не пражылі дзесяцігоддзя ў Еўропе, адсутнічае інстытут рэпутацыі. Іх не палохаюць пасты ў Facebook, таму што пройдзе, умоўна, паўгода і ўсе забудуцца пра выпадак. Так што я вельмі крытычна стаўлюся да пастоў, хоць і разумею, што падобныя публікацыі гэта ў тым ліку выйсце негатыўных эмоцый фатографаў, але ці пісалі яны разам з пастом пісьмовую прэтэнзію? Варта гэтым цяпер заняцца і паглядзець, што адкажуць арганізатары, таму што ў іх ёсць абавязанне адказваць на падобныя звароты.

Паліцыя

— Пасля прэтэнзіі можна напісаць у паліцыю. У адрозненне ад суда, гэта нічога не будзе каштаваць фатографам. У заяве слушней за ўсё будзе азначыць, што “мяне падманулі зламысна і ў арганізатара не было грашовых сродкаў, пра што ён сам кажа ў ліставанні”. Асабіста я б абірала гэты варыянт. Можа, гэта трошкі апрытомніць арганізатара.

Суд

— З судом трэба ўлічваць усе складанасці. Напрыклад, прыезд у Латвію, найманне адваката, аплата адваката. Так што, калі пачаць судзіцца, то фатографы выдаткуюць на разбор шмат уласных сродкаў і часу. А цігатовы яны на такое марнавацца? Яшчэ ж пытанне, як сума ў выніку спагніцца па выніку суда, ці ёсць грошы ў гэтага мігранта-арганізатара і на якіх падставах ён знаходзіцца ў Латвіі. Трэба разумець, што гэта гісторыя — доўгае змаганне, якое можа ў выніку нічога не прынесці. Але, я лічу, што людзей, якія карыстаюцца чужымі творамі мастацтва, аб'ектамі аўтарскага права, трэба караць. На жаль, мы бачым, што некаторыя грамадзяне Беларусі прыязджаюць на тэрыторыю Еўропы і задарма выкарыстоўваюць працу людзей. На мой пагляд, гэта вельмі сумная практыка.

Іншым аўтарам, якія разумеюць, што таксама трапляюць у падобную сітуацыю, Марыя Колесава-Гудзіліна прапануе доўга не чакаць вырашэння сітуацыі ад арганізатараў. Калі выстава прайшла, а вам гэтак і не выплацілі абяцанага ганарару, варта адразу пісаць афіцыйную прэтэнзію.

ПАДЗЯЛІЦЦА:

Падобныя тэксты